داکتر عبدالبشیر سخی زاده
ویتامین دی یکی از حیاتی‌ترین ترکیبات برای بدن است. یکی از مهم‌ترین وظایف این ویتامین، تنظیم میزان کلسیم خون و کمک به حفظ سلامت استخوان‌ها است. درواقع بدن برای اینکه بتواند کلسیم و فسفر موردنیاز استخوان‌ها را جذب کند به این ویتامین احتیاج دارد.
برعلاوه ویتامین دی وظایف مهم ذیل را در بدن ایفا مینماید.
- تقویت سیستم ایمنی
- کمک به انتقال پیام های عصبی
- کمک به انقباض عضلات
- استحکام استخوان ها و دندان ها
- پیشگیری از بروز سرطان
- کمک به پیشگیری از پوکی استخوان
- جلوگیری از افسردگی
- پیشگیری از دیابت نوع دو
- کمک به پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی
- کمک به کاهش وزن و دستیابی به تناسب‌اندام
- پیشگیری از بیماری‌های عصبی نظیر ام‌اس
با ازدیاد فرهنگ شهرنشین ؛ استفاده از موترهای شخصی و ترانسپورت شهری ؛ کارهای دفتری و استفاده از وسایل محافظتی شعاع آفتاب ؛ اقلیم کم آفتاب و ابری ؛ زمستان های طولانی وهمچنان استفاده از لباس های خیلی پوشیده باعث یکی از مشکلات صحی خیلی معمول نزد انسان ها میشود که توام با درد های مزمن و دوامدار استخوان ها ؛ مفاصل و عضلات میگردد. و از طرف دیگر استفاده خیلی معمول دوا های ضد درد و التهاب توسط مریضان و اطبا که بصورت عرضی و موقتی باعث کنترول درد میگردد یک حلقه معیوبه را در برابر مریضان تشکیل میدهد که باعث امراض دیگر چون التهابات و زخمهای معده میگردد. به اساس تحقیقات ۳۶٪ تمام جمعیت امریکا مصاب کمبود ویتامین دی اند و این فیصدی در کانادا ؛ انگلستان و اروپا خیلی بیشتر میباشد. در افغانستان بیشتر از ۸۶ ٪ مردان و۹۰٪ زنان مصاب کمبود ویتامین دی هستند. و این فیصدی با فزایش فکتور های خطر چون حاملگی ؛ سن بالاتر از ۶۵ ؛ چاقی ؛ جلد تاریک ؛ سو تغذی ؛ رژیم سبزی خواری و سوجذب روده ها افزوده میشود.
ادویه های ضداختلاج چون فنیتوین ؛ فینوباربیتال ها ؛ کارامازیپین ؛ والپروات تولید کبدی ویتامید دی را نهی نموده و باعث این کمبود ویتامین دی میگردد.
یکی دیگری ازعلت های معمول درد های مشابه کمبود کلسیم میباشد که در بعضی حالات با وجود اندازه کافی ویتامین دی باعث این اعراض میگردد.
علائم کمبود ویتامین دی
پیش‌تر گفتیم که ویتامین دی وظایف مختلفی در بدن به عهده دارد؛ بنابراین طبیعی است که کمبود آن علائم شدید و متفاوتی به همراه داشته باشد. در ادامه به علائم شایع کمبود ویتامین دی می‌پردازیم:
۱. بیماری و عفونت مکرر
در دوران شیوع ویروس کرونا، دانشمندان به این نتیجه رسیدند افرادی که کمبود ویتامین دی دارند بیشتر از بقیه در معرض ابتلای شدید به این ویروس هستند.
درواقع یکی از وظایف مهم این ویتامین در بدن، کمک به سیستم ایمنی در مبارزه با عوامل عفونت مثل ویروس‌ها و باکتری‌ها است. افرادی که کمبود ویتامین دی دارند معمولاً زودبه‌زود دچار بیماری‌های عفونی مثل سرماخوردگی، برونشیت و التهاب ریه می‌شوند.
۲. درد و ضعف عضلانی
پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که کمبود ویتامین دی باعث میشود خطر ضعف عضلات و افتادن گاه‌وبیگاه افراد با افزایش سن بیشتر شود. نتیجه یک پژوهش نشان داده است ۷۱ درصد از افراد مبتلا به دردهای مزمن عضلانی، کمبود ویتامین دی دارند.
گیرنده‌های ویتامین دی در یکی از سلول‌های عصبی قرار دارند که مسئول احساس درد هستند. در نتیجه کمبود ویتامین دی می‌تواند عملکرد این سلول‌ها را در انتقال پیام درد تحت‌تاثیر قرار دهد و باعث دردهای مزمن شود.
۳. درد استخوان و کمر
ویتامین دی با جذب بهتر کلسیم در بدن به حفظ مفاصل و استخوان‌ها کمک می‌کند. به همین دلیل استخوان‌درد، درد ماهیچه‌ها، آرتروز و کمردرد از جمله عوارض شایع کمبود ویتامین دی هستند. کمبود ویتامین دی باعث دردهای مزمن استخوان و عضلات میشود. علت بروز این دردها جذب ناقص کلسیم و کاهش تراکم استخوان و اختلال در گیرنده‌های درد عصبی است.
۴. کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان
بدن برای جذب بهتر کلسیم نیاز به ویتامین دی دارد؛ بنابراین اگر ویتامین دی در بدن کم باشد، جذب کلسیم به‌درستی اتفاق نمی‌افتد. کلسیم ماده مهم تشکیل‌دهنده بافت استخوان‌ها است؛ بنابراین کمبود ویتامین دی باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش احتمال ابتلا به پوکی و شکستن استخوان میشود.
۵. سوشکل مفاصل
کمبود ویتامین دی در کودکان باعث بروز (راشیتیسم) میشود. از جمله عوارض این بیماری نرمی‌استخوان‌ها، سوشکل آن‌ها و پای پرانتزی است.
۶. اختلال در ترمیم زخم
اگر بعد از بریدن دستتان یا یک عمل جراحی متوجه شده‌اید زخمتان خیلی دیر بهبود می‌یابد احتمالاً به کمبود ویتامین دی مبتلا هستید. ویتامین دی به تولید ترکیباتی در بدن کمک می‌کند که برای ایجاد پوست جدید روی زخم حیاتی هستند.
نتیجه یک پژوهش که روی بیماران مبتلا به پای دیابتی انجام شده است نشان میدهد که افراد مبتلا به فقر ویتامین دی، بیشتر از بقیه دچار التهاب زخم‌ها می‌شوند. در این پژوهش مشخص شد که مصرف ویتامین دی در این افراد باعث میشود بهبود زخم پای آن‌ها سریع‌تر اتفاق بیفتد.
۷. مشکلات گوارشی
بعضی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ممکن است بین کمبود ویتامین دی و مشکلات گوارشی نظیر (سندرم روده تحریک‌پذیر) (IBS) ارتباط مستقیمی وجود داشته باشد.
سندرم روده تحریک‌پذیر بیماری است که روی سیستم گوارش و روده‌ها اثر می‌گذارد و باعث شکم‌درد و دل‌پیچه، نفخ، اسهال یا یبوست میشود. دانشمندان طی مطالعه‌های خود مشاهده کردند معمولاً افرادی که به این بیماری یا سایر بیماری‌های گوارشی (مثل سلیاک ) مبتلا هستند کمبود ویتامین دی هم دارند.
۸. افزایش وزن
اضافه‌وزن و کمبود ویتامین دی ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. اضافه‌وزن احتمال کمبود ویتامین دی را افزایش میدهد؛ همچنین کمبود ویتامین دی می‌تواند منجر به بروز اضافه‌وزن شود. البته تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است تا از این عارضه‌ی کمبود ویتامین دی مطمئن شویم؛ ولی به نظر می‌رسد این دو عارضه ارتباط متقابلی با یکدیگر داشته باشند.
۹. ریزش مو
پزشکان شایع‌ترین دلیل ریزش مو را استرس می‌دانند؛ ولی در مواردی که ریزش مو بسیار شدید باشد این عارضه احتمالاً بر اثر کمبود نوعی ماده‌ی غذایی در بدن اتفاق افتاده است. کمبود ویتامین دی در بدن می‌تواند باعث ریزش مو در زنان یا بروز ریزش موی سکه‌ای (آلوپسی آره‌آتا) شود.
۱۰. سردرد و سرگیجه
نتایج یک پژوهش علمی نشان داده‌اند که افراد با مشکل کمبود ویتامین دی، ۲ برابر بیشتر از سایر افراد به حداقل یک بار سردرد در هفته مبتلا می‌شوند (منبع: Scientific Reports). ویتامین دی نقش مهمی را در تعادل فشارخون و مایعات بدن به عهده دارد. کمبود ویتامین دی باعث میشود فشارخون از تعادل خارج شود؛ در نتیجه فرد دچار خستگی، سرگیجه و سردرد میشود. به همین دلیل خیلی از افرادی که دچار سردردهای مقطعی یا میگرن می‌شوند کمبود ویتامین دی هم دارند.
۱۱. عرق بیش‌ازحد
افزایش مقدار تعریق به‌خصوص تعریق سر یکی از نشانه‌های کمبود ویتامین دی است.
۱۲. خستگی مفرط و ضعف
عوامل مختلفی ممکن است باعث احساس خستگی مزمن شوند؛ ولی کمبود ویتامین دی یکی از شایع‌ترین علل این عارضه است. کمبود ویتامین دی همچنین می‌تواند بر کیفیت خواب اثر منفی بگذارد و باعث بروز بی‌خوابی شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف ویتامین دی می‌تواند احساس ضعف و خستگی را کاهش دهد.
۱۳. افسردگی و اختلال خلق
مطالعات بیشتری در این زمینه لازم است؛ اما به نظر می‌رسد پایین بودن سطح ویتامین دی در بدن می‌تواند منجر به بروز افسردگی شود؛ طبق آمارها احتمال این اتفاق در بزرگسالان و در سنین بالا بیشتر است.
۱۴. اضطراب
در بدن افرادی که به اضطراب و افسردگی مبتلا هستند نوعی ویتامین دی به نام «کالسیدیول» کمتر از سایر افراد است. یک پژوهش نشان داده است مصرف ویتامین دی در خانم‌های باردار می‌تواند علائم اضطراب را در آن‌ها از بین ببرد، کیفیت خواب آن‌ها را بهتر کند و حتی از افسردگی بعد از زایمان پیشگیری کند.
وقایه و تداوی
انسان ها بصورت طبیعی ۹۰ ٪ ویتامین دی را از شعاع آفتاب میگیرند. جهت اخذ کافی ویتامین دی روی ؛ دست ؛ بازو ؛ پشت باید حد اقل برای ۱۵ دقیقه هفته دو بار در معرض مستقیم شعاع آفتاب قرار گیرد. برای کسانی که به دلایل مختلف نمیتوانند در معرض آفتاب قرار گیرند روزانه ۱۰۰۰ یونت ویتامین دی یا ۵۰۰۰۰ یونت هفته یکبار برای ۸ هفته توصیه میگردد.
1 دیدگاه